வேதாளத்தின் மாணாக்கன் (The Devil’s Disciple) அங்கம் -3 பாகம் -7

மூன்று அங்க நாடகம்

ஆங்கில மூலம் : ஜார்ஜ் பெர்னாட் ஷா

தமிழாக்கத் தழுவல் : சி. ஜெயபாரதன், கனடா

+++++++++++++++

1.  [ http://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=kjvJ7dRjJbs ]

2.  [ http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=cN_0xW87fdU  ]

The Devils Disciple, Presented by Neptune Theatre

பெர்னாட் ஷாவின் “வேதாளத்தின் மாணாக்கன்” நாடகம்  அமெரிக்காவில் நேர்ந்த 1777 ஆண்டு “சுதந்திரப் போரின்” [American War of Independence] சமயத்தில் நடந்ததாக எழுதப் பட்ட ஒரு கற்பனை நிகழ்ச்சி.   பிரிட்டீஷ் காலனி அதிகாரி கைது செய்து  தூக்கில் இடப் போன  ஒரு சுதந்திரப் போராட்டக் காரனின் ஆள் மாறாட்ட சூழ்ச்சியை மையமாய் வைத்து, அரசியல் ஆவேசம் கொந்தளிக்க எழுதப் பட்டிருக்கிறது.  அந்தப் போராட்ட மனிதன் நாட்டுத் துரோகியா இல்லை  தியாகியா என்பதை பெர்னாட் ஷா மிக நகைச்சுவையோடு மூன்று அங்கங்களில் காட்டுகிறார்.  அவன் மெய்யாக வேதாளத்தின் மாணாக்கனா இல்லையா வென்று வாசகரே நாடகத்தைப் படித்தோ, பார்த்தோ முடிவு செய்து கொள்ளட்டும்.

நாடக மேதை பெர்னாட் ஷா

ஜார்ஜ் பெர்னாட் ஷா அயர்லாந்தின் தலைநகர் டப்ளினில் 1856 ஆம் ஆண்டில் ஜார்ஜ் கார் ஷா & லுஸிண்டா எலிஸபெத் ஷா இருவருக்கும் பிறந்தவர்.  அவரது அன்னை ஆப்ரா (Opera) இசையரங்குப் பாடகி, வாய்க்குரல் பயிற்சியாளி. தந்தையார் தோல்வி யுற்ற வணிகத்துறையாளர். வறுமையிலிருந்து குடும்பத்தை விடுவிக்க முடியாத பெருங் குடிகாரர்.  இருபது வயதில் பெர்னாட் ஷா அன்னையுடன் லண்டனுக்குச் சென்றார்.  அங்கே தாயார் இசைத்தொழில் மூலம் ஊதியம் பெற்றுக் குடும்பத்தை நடத்திக் கொண்டு வந்தார்.  நிரம்ப இலக்கிய நூற் படைப்புகளைப் படித்து வந்த பெர்னாட் ஷா, முதலில் ஐந்து தோல்வியுறும் நாடகங்களை எழுதினார்.  பிறகு நாடக மேடை உலகில் புகுந்து மற்றவர் நாடகங்களை விமர்சனம் செய்து 1894 இல் “சனிக்கிழமை கருத்திதழில்” (Saturday Review) நாடகங் களைப் பற்றித் திறனாய்வு செய்து வந்தார். அப்போது பொது வுடைமைக் கோட்பாடில் ஈடுபாடு மிகுந்து பிரதம மேடைப் பேச்சாளா ராகவும் உரைமொழி ஆற்றினார்.

அவர் எழுதிய சிறப்பான நாடகங்கள்: பிக்மாலியன் (Pygmalion), ஜோன் ஆ·ப் ஆர்க் (Saint Joan), மனிதன் & உன்னத மனிதன் (Man & Superman), ஆப்பிள் வண்டி (The Apple Cart), டாக்டரின் தடுமாற்றம் (The Doctor’s Dilemma), மெதுசேலாவுக்கு மீட்சி (Back to Methuselah), மேஜர் பார்பரா (Major Barbara), கோடீஸ்வரி (Millionairess), இன்பியல் நாடகங்கள் (Plays Pleasant), துன்பியல் நாடகங்கள் (Plays Unpleasant), மற்றும் தூயவருக்கு மூன்று நாடகங்கள் (Three Plays for Puritans) வேதாளத்தின் மாணாக்கன் (The Devil’s Disciple), சீஸர் & கிளியோபாத்ரா (Caesar and Cleopatra),  காப்டன் பிராஸ்பவுண்டு மாற்றம் (Captain Brassbound’s Conversion), மேலும் நெஞ்சை முறிக்கும் இல்லம் (Heartbreak House), ஆயுத மனிதன் (ஊழ் விதி மனிதன்) (The Man of Destiny) (1898), மிஸிஸ் வார்ரனின் தொழில் (Mrs. Warren’s Profession) (1893) போன்றவை.  ஐம்பது ஆங்கில நாடகங்கள் எழுதிய பெர்னாட் ஷாவுக்கு 1925 இல் இலக்கிய நோபெல் பரிசு அளிக்கப்பட்டது.

வேதாளத்தின் மாணாக்கன் நாடகத்தைப் பற்றி :

1777 ஆண்டு ஜார்ஜ் வாஷிங்டன் தலைமையில் அமெரிக்க சுதந்திரப் போர் ஆரம்பமான இரண்டாவது வருடம்.   இங்கிலாந்தின் கோரப் பிடியிலிருந்து அமெரிக்கக் காலனிகள் விடுதலைத் தாகமுற்றுத் தொடர்பிலிருந்து அற்றுக் கொண்டு போகப் போராடிய காலம் அது.   இருபுறத்திலும் ஒருவரை ஒருவர் தாக்கிப் புரட்சி உண்டாக்கி உணர்ச்சி வெள்ளம் பெருகிப் பலர் துரோகிகளாய்க் கருதப் பட்டுத் தூக்கு மரத்தில் பிரிட்டீஷ் இராணுவ அதிகாரிகளால் கொல்லப்பட்ட போர்க் காலம் அது .  பிரிட்டனின் ஆதிக்கக் குறிக்கோள் அமெரிக்காவில் பிரிட்டீஷ் ஆட்சி அதிகாரத்தை இழந்து விடாமல் மீண்டும் நிலைநிறுத்திக் கொள்வது.   அமெரிக்கருக்கு அந்த ஆதிக்க அடிமைப் பிடியிலிருந்து விடுபட்டுச் சுதந்திர நாடாக்கத் தாய் நாட்டுடன் போரிடுவது.   அதற்காகச் சிறையிடப்பட்டு தூக்கு மரமேறி உயிரைத் தியாகம் செய்யத் தயாராக இருக்கும் ஒரு சாதாரண அமெரிக்கக் குடிமகனின் அதிர்ச்சி நாடகம் இது.   அமெரிக்கத் தெருக்களில், ஊர்களில்  எங்கும் இராப் பகலாய்ப் பிரிட்டீஷ் இராணுவக் காவலர் கண்காணித்து வரும் போர்க்காலம் அது.   அப்போது இருதரப்பில் இருக்கும் கிறித்துவப் பாதிரியார்களும் ஆயுதங்கள் ஏந்தி தம் இனத்தாருக்கு மறைமுகமாக உதவி செய்து வந்தனர்.   அத்தகைய துரோகிப் பாதிரியார் ஒருவரைச் [அந்தோணி ஆண்டர்சன்] சிறை செய்ய வந்த பிரிட்டீஷ் இராணுவ அதிகாரிகள்  உண்மை முகம் தெரியாமல் அப்பாவிக் கயவன் ஒருவனைக்  [ரிச்செர்டு டச்சியான்] கைது செய்து, குற்றம் சாட்டித் தூக்கிலிட உத்தரவு விடுகிறார்.   தன்னை யாரென்று காட்டிக் கொள்ள விரும்பாத குசும்பன் ரிச்செர்டு பாதிரியாரைக் காப்பாற்றத் தன்னுயிரைத் தியாகம் செய்யவும் தயாரா கிறான்.  இதைத் தனது மனைவி மூலம் அறிந்த பாதிரியார் ஆயுதம் ஏந்தி, பிரிட்டீஷ் இராணுவத்திடம் நிரூபித்து “வேதாள மாணாக்கன்” ரிச்செர்டைத் தூக்கு மேடையிலிருந்து  காப்பாற்றுகிறார்.   அதற்கு பாதிரியாரின் அழகிய மனைவியும் உதவி செய்கிறாள்.

[தமிழில் எழுதப் பேசும் வசதிக்காக பெர்னாட் ஷாவின் நாடகப் பெயர்கள் சிலவற்றை நான் எளிதாய் மாற்றி இருக்கிறேன்.]

**********************

நாடக  உறுப்பினர்

1.  ரிச்செர்டு டச்சியான்   [35 வயது]  (Richard Dudgeon)

2.  கிரிஸ்டி டச்சியான் [வயது 22], ரிச்செர்டின் சகோதரன்   (Christy  Dudgeon)

3.  கிறித்துவப் பாதிரியார் மேதகு அந்தோணி ஆண்டர்சன்   [வயது 50]

(Rev. Anthony Anderson)

4.  ஜூலியா ஆண்டர்சன் பாதிரியாரின் அழகிய மனைவி   [30 வயது] (Wife : Julia Anderson)

5.  ஜெனெரல் பர்காயின்  [55 வயது]  (British General Burgoyne)

6.  பிரிட்டீஷ் மேஜர் சுவிண்டன்  [45 வயது] (Major Swindon)

7.  ஸார்ஜன்ட்   (Sergeant)

8.  வழக்கறிஞர் ஹாக்கின்ஸ்   (Lawyer Hawkins)

9.  மிஸிஸ். அன்னி டச்சியான் :  [வயது 60] [Mrs Annie Dudgeon : Mother of Richard Dudgeon and wife of Timothy Dudgeon)

10.  சாப்பிளின் புரூட்நெல்   (Chaplin Mr Brudenell)

11.  சிற்றப்பா வில்லியம் டச்சியான் & மனைவி  (Uncle William Dudgeon & Wife)

12. சிற்றப்பா  டைட்டஸ்  டச்சியான் & மனைவி  (Uncle Titus Dudgeon & Wife)

13  இளம் மங்கை : எஸ்தர்  [17 வயது] பீட்டர் டச்சியன் மகள்.

************************

வேதாளத்தின் மாணாக்கன்

அங்கம் -3 பாகம் -7

மூன்று அங்க நாடகம்

இடம்:  அமெரிக்காவில் வெப்ஸ்டர்பிரிட்ஜ் ஊர்ச் சுற்றுப்புறம் , நியூ ஹாம்ஷயர்.  [Websterbridge, New Hamshire, U.S.A]  இராணுவ நீதிமன்றம்.

நடந்த ஆண்டு : 1777  (கலவரம் நிறைந்த அமெரிக்க சுதந்திரப் போராட்டக் காலம்)

பொழுது :  இலையுதிர் காலத்து காலை நேரம்.

அரங்க அமைப்பு:   வெஸ்டர்பிரிட்ஜ்  நகர் மையத்தில் கட்டப் பட்டிருக்கும் பிரிட்டீஷ் இராணுவத் தலைமை ஆணையகம்.  கைதிகள் அடைக்கப் பட்டுள்ள சிறைக்கள அரண்கள்.  இராணுவக் காவலன் ஒருவன் கைதிகள் தனிப் பேச்சறைக் கதவைத் திறந்து,  ஜூலியா உள்ளே அனுமதிக்கப் படுகிறாள்.  இரவில் சரிவரத் தூங்காது, ஜூலியா பாதி மயக்க நிலையில் மெதுவாய் நடந்து வருகிறாள்.    காவலன் ஜூலியாவிடம் பரிவோடு நடந்து கொள்கிறான்.   கைதி ரிச்செர்டைக் காலையில் காண வந்த  ஜூலியா, உண்மையைச் சொல்லி, தான் அவனைத் தப்ப வைக்கப் போவதாய்க் கூறுகிறாள்.  இராணுவ நீதிமன்றம் கூடுகிறது.  ரிச்செர்டை விசாரணைக்கு இழுத்து வருகிறார் இராணுவக் காவலர்.  கூடவே ஜூலியாவும் வருகிறாள்.

இராணுவ நீதிமன்றத்தின் ஆலோசனை மாளிகை [Council Chamber] குற்ற விசாரணை செய்யத் தயார் ஆகிறது.  அறை பெரிதாகத் தெரிகிறது.  நடுவில் ஒரு மேஜை நாற்காலியும், பின்னால் பல நாற்காலிகளும் போடப் பட்டுள்ளன.   மேஜர் சுவிண்டன்  இராணுவ உடையில் முன் நாற்காலியில் அமர்ந்து ஏதோ எழுதி கொண்டிருக்கிறார்.  தனியாக இருக்கும் அவரை நோக்கி ஸார்ஜென்ட் வந்து சல்யூட் செய்து ஜெனரல் பர்காயன் வருகையை அறிவிக்கிறான்.  பிறகு பல இராணுவ அதிகாரிகள் வந்து அமர்கிறார்.  ரிச்செர்டு அழைத்துவரப் படுகிறான்.  கூடவே ஜூலியாவும் வருகிறாள். நீதி மன்ற வழக்காடல் தொடங்குகிறது.  தூக்குத் தண்டனை தீர்ப்பளிக்கப் பட்ட குற்றவாளி தன் பதியில்லை என்று ஜூலியா கத்துகிறாள்.

[முன்வாரத் தொடர்ச்சி]

ஜெனரல் பர்காயின்:   மிஸ்டர் ஆண்டர்சன் !  இப்போது நீ ஒரு குடிமகன் போல் பேசுகிறாய்.   உனக்கு ஏதாவது தெரியுமா மேன்மை தங்கிய ஜார்ஜ் மன்னர்  ராணுவச் சுடும்படைக் குழுவின் குறிதப்பா திறமை ?  மிக மிகப் பிற்போக்கானது !   உன்னை முன்னிறுத்தி அந்தச் சுடும்படைக் குழுவை சுடும்படி ஏற்பாடு செய்தால் என்னவாகும் தெரியுமா ?   பாதிப்பேர் குறி தப்பும், மீதிப் பேர் சுட்டுக் கொல்லாமல் துடிக்க விடுவார் !   பிறகு அருகே நிற்கும் மார்ஷல் அதிகாரி கைத் துப்பாக்கியால் சுட வேண்டியதிருக்கும் !   கண்ணியமாக உம்மைத் தூக்கில் போட இப்போது ஒப்புக் கொள்வீரா ?   நான்  உன் உடன்பாட்டை வேண்டுகிறேன்  !

ஜூலியா:   ஐயோ கடவுளே !   இவரைத் தூக்கில் போடாதீர் !

ரிச்செர்டு:   ஜூலியா ! நீ வாக்குறுதி அளித்தபடி வாய் திறக்கக் கூடாது தெரியுமா !   [ஜெனரலைப் பார்த்து]  மிக்க நன்றி ஜெனரல் !   எனக்கு அப்படித் தோன்ற வில்லை முதலில் !  நான் வார்த்தையை திரும்பப் பெற்றுக் கொள்கிறேன்.  தூக்கில் போட்டு விடுங்கள் என்னை.  இராணுவச் சுடும்படையிடம் நான் சித்திரைவதைப் பட வேண்டாம்.  

ஜெனரல் பர்காயின்:  பகல் 12 மணி தூக்குத் தண்டனை !   அந்த நேரம் சரியா   உனக்கு ?

ரிச்செர்டு:   உம் கையில் என் உயிர்  உள்ளது ஜெனரல் !  உடன்படுகிறேன்.

ஜெனரல் பர்காயின்:  [எழுந்து கொண்டு]  வழக்கு முடிந்து விட்டது கோமான்களே !

ஜூலியா:   [சட்டென எழுந்து ஆவேசமாய் கத்தி]  இப்படி வழக்கின்றி தீர்ப்பு அளித்தா ஓர் அப்பாவியைக் கொல்லப் போகிறீர் ?   எந்தவித வழக்கும் எதிர்வழக்கும் இல்லாது இப்படிக் கொல்வது அநியாயக் கொலை !   

ரிச்செர்டு:   இப்படியா நீ உன் வாக்குறுதியை நிறைவேற்றுவாய் ?

ஜூலியா:  நீ ஊமையாக இருப்பதால் நான் பேசுகிறேன் !   உண்மையைச் சொல்லி நீ உன்னைக் காப்பாற்றிக் கொள் !  நீ சாகக் கூடாது !

ரிச்செர்டு:  என்னைப் பத்து முறை தூக்கிலிடப் பல உண்மைகளை நான் இன்று சொல்லி விட்டேன்.  நீ ஏதாவது உளறி மற்றவருக்கும் தீங்கிழைத்து விடாதே !   என்னைக் காப்பாற்றத் துணியாதே !

ஜெனரல் பர்காயின்:   மேன்மை மிக்க மாதே !   எமது ஆசை தூக்கின் போது எந்தவிதத் தொந்தரவும் வந்துவிடக் கூடாது !   சொல்வதைத் தெளிவாகச் சொல் !  உன் பதிக்குத் தொல்லை தராது தூக்கிலிட முயல்கிறோம் !   எங்கள் கோரிக்கைக்கு இணங்கி  உடன்படும் உன் கணவர் ஒரு கண்ணியவான் !   

ஜூலியா:  [ஆங்காரமாய்]  நீங்கள் ஒரு பைத்தியகார அதிகாரி !  என்ன தீங்கு செய்கிறோம் என்று கூடத் தெரியாத மேல் அதிகாரியாய்க் காட்டிக் கொள்கிறீர் !  நீங்கள் ஒரு கொலைகார் என்பது உமக்குத் தெரியாதா ?  அலங்காரமாய்ச் சிவப்பு உடை அணிந்து கொண்டு ஏழை மக்கள் கழுத்தை நெரிக்கிறீர் !  [பலத்த குரலுடன்]  தூக்கில் போடாதே இவரை !   இவர் என் கணவர் இல்லை  ! 

[பிரிட்டிஷ் அதிகாரிகள் வியப்புடனும், ஆரவாரமுடனும் ஒருவரை ஒருவர் உற்று நோக்கி முணு முணுக்கிறார்.   அந்தப் பெண் என்ன சொன்னாள் என்று அவர்கள் ஆழ்ந்து சிந்திக்கிறார்.   ஜெனரல் பர்காயின் அதிர்ச்சியுற்று ஒன்றும் செய்யாது  வாயடைத்து நிற்கிறார்.  ரிச்செர்டு எழுந்து சீறிக் குரல் எழுப்புகிறான்]

ரிச்செர்டு:   கோமான்களே !  உங்களைக் கெஞ்சிக் கேட்டுக் கொள்கிறேன்.  இந்த மாதின் வாயை மூடி வெளியே தள்ளுங்கள் !  உங்கள் நீதி மன்றத்தை மூட வந்திருக்கிறாள்  !    அவள் என்னைக் காப்பாற்ற முனைகிறாள், உங்கள் தீர்ப்பை மீறி  !  அது இங்கே நடக்குமா ?

ஜெனரல் பர்காயின்:   சற்று பொறுப்பாயா மிஸ்டர் ஆண்டர்சன் ?  [எழுந்து முன்வந்து]   மேடம்  நீ சொல்வதை நான் தெளிவாய்த் தெரிந்து கொள்ள வேண்டும் !   இவர் உன் பதி அல்ல என்று சொல்கிறாயா ?   அல்லது சொல்லப் போனால் நீ அவருக்கு …. என்ன ?  சொல்லத் தயக்கமாய் உள்ளது !   நீ  இவரது மனைவி இல்லையா ?

ஜூலியா:  [கண்கள் மிரண்டு]   அழுத்தமாய்ச் சொல்கிறேன் கேளுங்கள் ! இவர் என் கணவர் இல்லை !    என் கணவர் ஓடிப் போய் விட்டார் !   அவரைக் காப்பாற்ற இவர் தன் பெயரை மாற்றிக் கொண்டார் !  அவர் இடத்தில் இவர் நிற்கிறார் !   ஊர்ப் புறத்தில் யாரை யாவது கேட்டுப் பாருங்கள் !   வீதியில் போகும் ஒருவரைச் சாட்சி சொல்ல அழைத்து வாருங்கள்  !  அவர் சொல்வார் இவர் பாதிரி ஆண்டர்சன் இல்லை யென்று !   

ஜெனரல் பர்காயின்:  [அருகில் நின்று] ஸார் ஜென்ட் !

ஸார்ஜென்ரட் :  சொல்லுங்கள் ஸார் !

ஜென்ரல் பர்காயின்:   ஊர்ப்புறம் சென்று தெருவில் போகும் முதல் நபரை இங்கு இழுத்து வா சாட்சிக்கு !

ஸார்ஜென்ட்:  செய்கிறேன் ஸார் !

ஜெனரல் பர்காயின்:   உன் கண்ணில் பட்ட குடிக்காதவன்,  ஒழுக்கமானவன் ஒருவனைக் கொண்டு வா !

ஸார்ஜென்ட்:  செய்கிறேன் ஸார் !   [வெளியே போகிறான், விரைவாய்]

ஜெனரல் பர்காயின்:   உட்கார்  !   நீவீர் யாரென்று அறியும்வரை மிஸ்டர் ஆண்டர்சன் என்றே இப்போது அழைக்கிறேன்  !   [ஜூலியாவைப் பார்த்து]  நீயும் உட்காரலாம் பெண்ணே சாட்சி வரும்வரை !   [சபைப் பணியாளைப் பார்த்து]  அந்த மாதுக்குப் படிக்க ஒரு செய்தித் தாளைக் கொடு !

ரிச்செர்டு:  அவமானம் இது !

ஜெனரல் பர்காயின்:   நீ அவளுக்குக் கணவனாய் இல்லாத போது ஏன் அவளுக்காக வீணாய்ப் பேசுகிறாய் ?

ரிச்செர்டு:  [பல்லைக் கடித்துக் கொள்கிறான்]  நான் ஒதுங்கிக் கொள்ள முடிய வில்லை ஜெனரல் !

ஜூலியா:  இதைச் சொல்லாமல் இருக்க முடிய வில்லை என்னால் !   என் பதியாய் இல்லா விட்டாலும், நீங்கள் அவரைக் கொல்வது நியாயமில்லை !

ஜெனரல் பர்காயின்:   உன் பதியாக இல்லாத போது அவரைப் பற்றி நீ ஏன் கவலைப் படுகிறாய் மேடம் !   சாட்சி சொல்லட்டும் அவர் யாரென்று ! 

[அப்போது ஸார்ஜென்ட் பயந்து போய்த் தயங்கி வரும் அப்பாவி கிரிஸ்டி டச்சியானைப் பிடித்துக் கொண்டு வருகிறான்]

ஸார்ஜென்ட்:   [ஜெனரலைப் பார்த்து]  இதோ இன்று வந்த கடிதங்கள் ஸார்.

[ஜெனரல் கடிதங்களைப் புரட்டிப் பார்க்கிறார்.    அதில் முக்கியமாக வந்த செய்தி அவரது கவனத்தை மன்ற வழக்கிலிருந்து திருப்புகிறது.  ஜெனரல் அவசரமாக வெளியேறுகிறார்.]

ஸார்ஜென்ட்:   [கிரிஸ்டியிடம்]   நேராக நில் !  நிமிர்ந்து நில் சபையை நோக்கி !   தொப்பியை எடுத்துப் பணிவுடன் நில் ! 

ரிச்செர்டு:  [கிரிஸ்டியைப் பார்த்து]  அஞ்சி நடுங்காதே முட்டாள் !   நீ ஒரு சாட்சியாய் வந்திருக்கிறாய் !   உன்னை யாரும் தூக்கில் போட மாட்டார். கேட்ட கேள்விக்குப் பதில் சொல்.

[தொடரும்]

*******************

தகவல் :

Based on The Play : The Devil’s Disciple By : George Bernard Shaw, –

1.  Penguin Plays :  The Devil’s Disciple in Three Plays for Puritans (1958)

2.  http://www2.hn.psu.edu/faculty/jmanis/gbshaw/devil-disciple.pdf   [77 Pages]

(Complete English Drama of The Devil’s Disciple)

3.  http://en.wikipedia.org/wiki/The_Devil’s_Disciple  [December 14, 2013]

(a) The Portable Bernard Shaw By : Stanley Weintraub (1977)

(b) Writers & Critics – Shaw By A. M. Gibbs (1969)

(c) The Oxford Dictionary of Quotations (New Edition) (1992)

(d) The Wicked Wit of Oscar Wilde (1997)

(g) The Great Quotations Compiled By : George Seldes (1967)

(h) BBC DVD Classics “The Devil’s Disciple”  – Bernard Shaw’s (120 minutes) (1987)

(i) A Guide to the Plays of Bernard Shaw By : C.B. Purdom (1964)

(j) Major Critical Essays By : Bernard Shaw Penguin Classics (1986)

(k)  The Complete Plays of Bernard Shaw, Odhams Press Ltd, London

(l)  http://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=kjvJ7dRjJbs  [You Tube : The Devil’s Disciple Drama]

********************

S. Jayabarathan [jayabarat@tnt21.com] (June 20, 2013)

http://jayabarathan.wordpress.com/