ஆங்கில மூலம் : ஜார்ஜ் பெர்னாட் ஷா
தமிழாக்கத் தழுவல் : சி. ஜெயபாரதன், கனடா
+++++++++++++++
1. [ http://www.youtube.com/
2. [ http://www.youtube.com/
The Devil’s Disciple, Presented by Neptune Theatre
பெர்னாட் ஷாவின் “வேதாளத்தின் மாணாக்கன்” நாடகம் அமெரிக்காவில் நேர்ந்த 1777 ஆண்டு “சுதந்திரப் போரின்” [American War of Independence] சமயத்தில் நடந்ததாக எழுதப் பட்ட ஒரு கற்பனை நிகழ்ச்சி. பிரிட்டீஷ் காலனி அதிகாரி கைது செய்து தூக்கில் இடப் போன ஒரு சுதந்திரப் போராட்டக் காரனின் ஆள் மாறாட்ட சூழ்ச்சியை மையமாய் வைத்து, அரசியல் ஆவேசம் கொந்தளிக்க எழுதப் பட்டிருக்கிறது. அந்தப் போராட்ட மனிதன் நாட்டுத் துரோகியா இல்லை தியாகியா என்பதை பெர்னாட் ஷா மிக நகைச்சுவையோடு மூன்று அங்கங்களில் காட்டுகிறார். அவன் மெய்யாக வேதாளத்தின் மாணாக்கனா இல்லையா வென்று வாசகரே நாடகத்தைப் படித்தோ, பார்த்தோ முடிவு செய்து கொள்ளட்டும்.
நாடக மேதை பெர்னாட் ஷா
ஜார்ஜ் பெர்னாட் ஷா அயர்லாந்தின் தலைநகர் டப்ளினில் 1856 ஆம் ஆண்டில் ஜார்ஜ் கார் ஷா & லுஸிண்டா எலிஸபெத் ஷா இருவருக்கும் பிறந்தவர். அவரது அன்னை ஆப்ரா (Opera) இசையரங்குப் பாடகி, வாய்க்குரல் பயிற்சியாளி. தந்தையார் தோல்வி யுற்ற வணிகத்துறையாளர். வறுமையிலிருந்து குடும்பத்தை விடுவிக்க முடியாத பெருங் குடிகாரர். இருபது வயதில் பெர்னாட் ஷா அன்னையுடன் லண்டனுக்குச் சென்றார். அங்கே தாயார் இசைத்தொழில் மூலம் ஊதியம் பெற்றுக் குடும்பத்தை நடத்திக் கொண்டு வந்தார். நிரம்ப இலக்கிய நூற் படைப்புகளைப் படித்து வந்த பெர்னாட் ஷா, முதலில் ஐந்து தோல்வியுறும் நாடகங்களை எழுதினார். பிறகு நாடக மேடை உலகில் புகுந்து மற்றவர் நாடகங்களை விமர்சனம் செய்து 1894 இல் “சனிக்கிழமை கருத்திதழில்” (Saturday Review) நாடகங் களைப் பற்றித் திறனாய்வு செய்து வந்தார். அப்போது பொது வுடைமைக் கோட்பாடில் ஈடுபாடு மிகுந்து பிரதம மேடைப் பேச்சாளா ராகவும் உரைமொழி ஆற்றினார்.
அவர் எழுதிய சிறப்பான நாடகங்கள்: பிக்மாலியன் (Pygmalion), ஜோன் ஆ·ப் ஆர்க் (Saint Joan), மனிதன் & உன்னத மனிதன் (Man & Superman), ஆப்பிள் வண்டி (The Apple Cart), டாக்டரின் தடுமாற்றம் (The Doctor’s Dilemma), மெதுசேலாவுக்கு மீட்சி (Back to Methuselah), மேஜர் பார்பரா (Major Barbara), கோடீஸ்வரி (Millionairess), இன்பியல் நாடகங்கள் (Plays Pleasant), துன்பியல் நாடகங்கள் (Plays Unpleasant), மற்றும் தூயவருக்கு மூன்று நாடகங்கள் (Three Plays for Puritans) வேதாளத்தின் மாணாக்கன் (The Devil’s Disciple), சீஸர் & கிளியோபாத்ரா (Caesar and Cleopatra), காப்டன் பிராஸ்பவுண்டு மாற்றம் (Captain Brassbound’s Conversion), மேலும் நெஞ்சை முறிக்கும் இல்லம் (Heartbreak House), ஆயுத மனிதன் (ஊழ் விதி மனிதன்) (The Man of Destiny) (1898), மிஸிஸ் வார்ரனின் தொழில் (Mrs. Warren’s Profession) (1893) போன்றவை. ஐம்பது ஆங்கில நாடகங்கள் எழுதிய பெர்னாட் ஷாவுக்கு 1925 இல் இலக்கிய நோபெல் பரிசு அளிக்கப்பட்டது.
வேதாளத்தின் மாணாக்கன் நாடகத்தைப் பற்றி :
1777 ஆண்டு ஜார்ஜ் வாஷிங்டன் தலைமையில் அமெரிக்க சுதந்திரப் போர் ஆரம்பமான இரண்டாவது வருடம். இங்கிலாந்தின் கோரப் பிடியிலிருந்து அமெரிக்கக் காலனிகள் விடுதலைத் தாகமுற்றுத் தொடர்பிலிருந்து அற்றுக் கொண்டு போகப் போராடிய காலம் அது. இருபுறத்திலும் ஒருவரை ஒருவர் தாக்கிப் புரட்சி உண்டாக்கி உணர்ச்சி வெள்ளம் பெருகிப் பலர் துரோகிகளாய்க் கருதப் பட்டுத் தூக்கு மரத்தில் பிரிட்டீஷ் இராணுவ அதிகாரிகளால் கொல்லப்பட்ட போர்க் காலம் அது . பிரிட்டனின் ஆதிக்கக் குறிக்கோள் அமெரிக்காவில் பிரிட்டீஷ் ஆட்சி அதிகாரத்தை இழந்து விடாமல் மீண்டும் நிலைநிறுத்திக் கொள்வது. அமெரிக்கருக்கு அந்த ஆதிக்க அடிமைப் பிடியிலிருந்து விடுபட்டுச் சுதந்திர நாடாக்கத் தாய் நாட்டுடன் போரிடுவது. அதற்காகச் சிறையிடப்பட்டு தூக்கு மரமேறி உயிரைத் தியாகம் செய்யத் தயாராக இருக்கும் ஒரு சாதாரண அமெரிக்கக் குடிமகனின் அதிர்ச்சி நாடகம் இது. அமெரிக்கத் தெருக்களில், ஊர்களில் எங்கும் இராப் பகலாய்ப் பிரிட்டீஷ் இராணுவக் காவலர் கண்காணித்து வரும் போர்க்காலம் அது. அப்போது இருதரப்பில் இருக்கும் கிறித்துவப் பாதிரியார்களும் ஆயுதங்கள் ஏந்தி தம் இனத்தாருக்கு மறைமுகமாக உதவி செய்து வந்தனர். அத்தகைய துரோகிப் பாதிரியார் ஒருவரைச் [அந்தோணி ஆண்டர்சன்] சிறை செய்ய வந்த பிரிட்டீஷ் இராணுவ அதிகாரிகள் உண்மை முகம் தெரியாமல் அப்பாவிக் கயவன் ஒருவனைக் [ரிச்செர்டு டச்சியான்] கைது செய்து, குற்றம் சாட்டித் தூக்கிலிட உத்தரவு விடுகிறார். தன்னை யாரென்று காட்டிக் கொள்ள விரும்பாத குசும்பன் ரிச்செர்டு பாதிரியாரைக் காப்பாற்றத் தன்னுயிரைத் தியாகம் செய்யவும் தயாரா கிறான். இதைத் தனது மனைவி மூலம் அறிந்த பாதிரியார் ஆயுதம் ஏந்தி, பிரிட்டீஷ் இராணுவத்திடம் நிரூபித்து “வேதாள மாணாக்கன்” ரிச்செர்டைத் தூக்கு மேடையிலிருந்து காப்பாற்றுகிறார். அதற்கு பாதிரியாரின் அழகிய மனைவியும் உதவி செய்கிறாள்.
[தமிழில் எழுதப் பேசும் வசதிக்காக பெர்னாட் ஷாவின் நாடகப் பெயர்கள் சிலவற்றை நான் எளிதாய் மாற்றி இருக்கிறேன்.]
**********************
நாடக உறுப்பினர்
1. ரிச்செர்டு டச்சியான் [35 வயது] (Richard Dudgeon)
2. கிரிஸ்டி டச்சியான் [வயது 22], ரிச்செர்டின் சகோதரன் (Christy Dudgeon)
3. கிறித்துவப் பாதிரியார் மேதகு அந்தோணி ஆண்டர்சன் [வயது 50]
(Rev. Anthony Anderson)
4. ஜூலியா ஆண்டர்சன் பாதிரியாரின் அழகிய மனைவி [30 வயது] (Wife : Julia Anderson)
5. ஜெனெரல் பர்காயின் [55 வயது] (British General Burgoyne)
6. பிரிட்டீஷ் மேஜர் சுவிண்டன் [45 வயது] (Major Swindon)
7. ஸார்ஜன்ட் (Sergeant) [30 வயது]
8. வழக்கறிஞர் ஹாக்கின்ஸ் (Lawyer Hawkins)
9. மிஸிஸ். அன்னி டச்சியான் : [வயது 60] [Mrs Annie Dudgeon : Mother of Richard Dudgeon and wife of Timothy Dudgeon)
10. சாப்பிளின் புரூட்நெல் (Chaplin Mr Brudenell)
11. சிற்றப்பா வில்லியம் டச்சியான் & மனைவி (Uncle William Dudgeon & Wife)
12. சிற்றப்பா டைட்டஸ் டச்சியான் & மனைவி (Uncle Titus Dudgeon & Wife)
13 இளம் மங்கை : எஸ்தர் [17 வயது] பீட்டர் டச்சியன் மகள்.
************************
வேதாளத்தின் மாணாக்கன்
அங்கம் -3 பாகம் -13
மூன்று அங்க நாடகம்
இடம்: அமெரிக்காவில் வெப்ஸ்டர்பிரிட்ஜ் ஊர்ச் சுற்றுப்புறம் , நியூ ஹாம்ஷயர். [Websterbridge, New Hamshire, U.S.A] அங்காடித் திடல் தூக்கு மேடைத் தளம்.
நடந்த ஆண்டு : 1777 (கலவரம் நிறைந்த அமெரிக்க சுதந்திரப் போராட்டக் காலம்)
பொழுது : இலையுதிர் காலத்துப் பகல் நேரம்.
அரங்க அமைப்பு: வெஸ்டர்பிரிட்ஜ் ஊர் அங்காடித் திடலில் மக்கள் பரபரப்புடன் இங்குமங்கும் நடமாடிக் கொண்டு தூக்குத் தண்டணை காணக் கூடியுள்ளர். ஓரத்தில் தூக்கு மேடை புதுக் கயிறுடன் காணப் படுகிறது கயிற்று முனை முடிச்சு சிறுவர் கையிக்கு எட்டாது தனியாக ஒரு கம்பத்தில் கட்டப் பட்டுள்ளது. தூக்கு மேடை உத்தரத்தில் ஓர் ஏணி சாய்த்து வைக்கப் பட்டிருக்கிறது. பாதிரியார் ஆண்டர்சன் மறைமுகமாகி வேதாளத்தின் மாணாக்கனைத் தூக்கில் போடப் போகும் படப்படப்பான செய்தி ஊர் முழுதும் பரவி பொதுமக்கள் வேடிக்கை பார்க்க வருகிறார். ஸார்ஜென்ட் வழிநடத்த பிரிட்டீஷ் இராணுவக் காலாட்படையினர் [British Infantry] அணிவகுப்புத் தடமிதிப்புத் தாளமோடு நடந்து ராணுவப் பாண்டு வாத்தியமுடன் கையில் துப்பாக்கி ஏந்தி வருகிறார். தூக்கு மேடைக் கயிறு ரிச்செர்டு கழுத்தில் கட்டப் படுகிறது. அப்போது திடீரெனக் குதிரையில் பாதிரி ஆண்டர்சன் வேகமாக வருகிறார்.
[முன்வாரத் தொடர்ச்சி]
[பணியாட்கள் கைதியைத் தூக்குப் போடுவதற்குள், குதிரையில் வேகமாக வருகிறார் பாதிரியார் அந்தோனி ஆண்டர்சன்]
பாதிரி ஆண்டர்சன்: [ஆவேசமாய்] நிறுத்துங்கள் ! நிறுத்துங்கள் ! நிறுத்துங்கள் ! நான்தான் நீங்கள் தேடிய பாதிரி அந்தோனி ஆண்டர்சன் ! அப்பாவி ரிச்செர்டைக் கொல்லாதீர் !
[எல்லாரும் ஆச்சரியமாய் பாதிரி ஆண்டர்சனைப் பார்க்கிறார். ஜூலியா எழுந்து நின்று ஆண்டர்சனைப் பார்த்து, தன் வழிபாடு நிறைவேறி விட்டது என்று மகிழ்ச்சி அடைகிறாள். ]
மேஜர் சுவிண்டன்: [தூக்குக் காவலனைப் பார்த்து] நிறுத்து ! தண்டனை பெற வேண்டிய குற்றவாளியே வந்து விட்டார் ! [பாதிரி ஆண்டனைப் பார்த்து] நீவீர் சரியான நேரத்தில் வந்தீர் ! உமக்குத் தூக்கு மேடை தயாராக உள்ளது ! கைது செய்யுங்கள் இந்தக் கயவனை ! தண்டனைக்குப் பயந்து ஒளிந்து கொண்ட குற்றவாளி !
[இராணுவக் காவலர் இருவர் வந்து, விலங்கிட ஆண்டர்சன் கையைப் பற்றுகிறார்]
ஆண்டர்சன்: [பையிலிருத்து உடனே ஓர் அறிக்கையை எடுத்து மேஜர் சுவிண்டனிடம் நீட்டி] இதோ பாருங்கள் ! எனது நல்ல நடத்தைக்குச் சான்றிதழ் தந்துள்ளார். படித்துப் பாருங்கள்.
மேஜர் சுவிண்டன் : [ஆச்சரியமுடன்] என்ன ? உனது நன்னடத்தைச் சான்றிதழா ? [தாளை வாங்கிப் படிக்கிறார்]
ஆண்டர்சன்: ஆமாம். இப்போது எனது கைகளை விடுவிக்கக் கட்டளை இடுவீர்களா ?
மேஜர் சுவிண்டன்: [அறிக்கையைப் படித்து விட்டு] இவனை விடுவிப்பு செய்யுங்கள் உடனே ! சிறைக் கைதி ரிச்செர்டையும் அவிழ்த்து விடுங்கள்.
[ஆண்டர்சன் விடுவிக்கப் படுகிறார். தூக்கு மேடை நோக்கி நடக்கிறார். ஆண்டர்சனும், ரிச்செர்டும் ஒருவரை ஒருவர் புன்னகையுடன் பார்க்கிறார். பொது மக்கள் மகிழ்ச்சி ஆரவாரம் செய்து வரவேற்கிறார்.]
ஆண்டர்சன்: [பெரு மூச்செடுத்து] கடவுளுக்கு நன்றி சொல்கிறேன் ! சரியான தருணத்தில் வந்து அப்பாவியைக் காப்பாற்றினேன் !
ஜெனரல் பர்காயின்: [மிக்க அமைதியாக, கையில் இன்னும் கடிகாரத்தை வைத்துக் கொண்டு] இன்னும் நேரம் உள்ளது. யாரையும் நான் தூக்கிடக் கூடாது அமெரிக்கன் கடிகாரத்தை பார்த்துக் கொண்டு. [கடிகாரத்தைப் பைக்குள் போட்டுக் கொள்கிறார்]
ஆண்டர்சன்: [ஜெனரல் பர்காயினைப் பார்த்து] உங்களுக்கு முன்னால் நாங்கள் சற்று முந்திக் கொண்டோம் ஜெனரல் ! இப்போது கட்டளை இடுங்கள் அந்த அமெரிக்கக் குடிமகன் கழுத்திலிருந்து கயிறை நீக்கும்படி !
ஜெனரல் பர்காயின்: [தூக்கு மேடையில் நிற்கும் காவலைப் பார்த்து] கைதியை அவிழ்த்து விடு, கழுத்துக் கயிறை நீக்கி விடு !
[காவலன் கழுத்துக் கயிறை எடுத்து விட்டு, பின்னால் கட்டப் பட்ட கரங்களை விடுவிக்கிறான்]
ஜூலியா: [ஆண்டர்சன் பின்னால் வந்து புன்னகையுடன்] டோனி ! மெச்சுகிறேன் உன்னை. நீ இங்கு வருவாய் என்று நான் எதிர்பார்க்க வில்லை.
ஆண்டர்சன்: [ஜூலியாவை அணைத்துக் கொண்டு] இப்போது சொல் ! உன் பதியைப் பற்றி என்ன நினைக்கிறாய் ?
ஜூலியா: நீ வருவாய் என்று நான் நினைக்க வில்லை ! பயந்து நீ எங்கோ ஒளிந்து கொண்டாய் என்று நினைத்தேன் ! நீ வந்த பின்தான் எனக்கு உயிர் வந்தது ! ரிச்செர்டுக்கும் உயிர் மீண்டது !
ஜெனரல் பர்காயின்: [மேஜர் சுவிண்டனைப் பார்த்து] உம்மைப் பார்த்தால் ஏமாற்றம் அடைந்தவர் போல் தெரியுது மேஜர் சுவிண்டன் ! நினைத்ததை முடிக்க முடியாமல் போனதற்கு வருத்தப் படாதீர் ! நாமொன்று நினக்க நடப்ப தொன்றாக மாறுவது இயற்கை, வரலாறும் கூட !
மேஜர் சுவிண்டன் : ஜெனரல் ! உம்மைப் பார்த்தால் தோற்றுப் போனவர் போல் தெரியுது எனக்கு !
ஜெனரல் பர்காயின்: ஆமாம் உண்மைதான். மனிதனான நான் அதற்கு மகிழ்ச்சி அடைகிறேன். [ரிச்செர்டு தூக்கு மேடையிலிருந்து கீழே இறங்கி வந்து ஆண்டர்சனை நோக்கிப் புன்னகையுடன் போகிறான். அவரோடு கைகுலுக்கித் தழுவிக் கொள்கிறான். ] எனக்குப் புரியவில்லை. புரட்சித் தலைவர் ஒருவருக்குத்தான் நன்னடத்தைச் சான்றிதழ் வந்துள்ளது. நீங்கள் ஒரு மதக்குரு, புரட்சித் தலைவன் இல்லையே ? [துப்பாக்கியைப் பார்த்து] நீவீர் துப்பாக்கி அணிந்திருப்பது விந்தையாக உள்ளதே !
ஆண்டர்சன்: [ஜூலியா ஒருபுறமும், ரிச்செர்டு மறுபுறமும் நிற்க] ஜெனரல் ! ஒரு மனிதனின் நிஜ உருவம் அவனது சோதனைக் காலத்தின் போதுதான் தெரிகிறது. [ரிச்செர்டை நோக்கி] இந்த அப்பாவி அறிவில்லாமல் தன்னை வேதாளத்தின் மாணாக்கனாக நினைத்துக் கொண்டான் ! அவனுக்கு ஒரு சோதனை வந்த போது தன்னுயிரையும் கொடுக்கத் தயாரானான் ! கோர மரணத்துக்கு அடிபணிவதே தன் தலைவிதி என்று நம்பினான் ! அது அமெரிக்க சுதந்திரத்துக்கு வழியிடும் என்று நம்பினான். நான் என்னை அமைதி பரப்பி வரும் ஓர் நேர்மையுள்ள மதக்குருவாய் நினைத்தேன். என் கொள்கைக்கு ஒரு சோதனை வந்த போது, நான் நெளிந்ததை நேராக்க வேண்டும் என்றோர் அறிவுத் தூண்டல் எழுந்தது. அப்போது எனது இடம் மாறி நானொரு புரட்சித் தலைவனாய் நிமிர்ந்தெழக் கட்டாயப் படுத்தப் பட்டேன். எனது 50 ஆம் வயதில் நான் ஸ்பிரிங் டவுன் புரட்சிக் காப்டன் அந்தோனி ஆண்டர்சன் ஆனேன் ! இதோ இங்கு நிற்கும் வேதாளத்தின் மாணாக்கன் மேன்மை தங்கிய மதக்குரு ரிச்செர்டு டச்சியான் ஆக பதவி உயர்வு பெற்று என் மனைவி ஜூலியாவுக்கு நல்லுபதேசம் செய்துள்ளார் ! [ஆண்டர்சன் மகிழ்ச்சியோடு ரிச்செர்டு தோள் மீது கைவைத்து அணைத்துக் கொள்கிறார்]. [ரிச்செர்டைப் பார்த்து] உன் அன்னை ஒரு சமயம் சொல்லியது என் நினைவுக்கு வருகிறது : நான் மதக்குருவாக மாற நினைத்தால், அழகி ஜூலியாவை மணக்கக் கூடாதென்பது அவரது அன்பான அறிவுரை. உன் தாய் கூறியது உண்மைதான் ! ஒரு வேண்டுகோள் ரிச்செர்டு ! என் அங்கியை நீ வைத்துக் கொள். உன் அங்கியை நான் வைத்துக் கொள்கிறேன்.
[அருகில் இருந்தவர் எல்லாரும் சிரிக்கிறார்கள்]
[தொடரும்]
*******************
தகவல் :
Based on The Play : The Devil’s Disciple By : George Bernard Shaw, –
1. Penguin Plays : The Devil’s Disciple in Three Plays for Puritans (1958)
2. http://www2.hn.psu.edu/
(Complete English Drama of The Devil’s Disciple)
3. http://en.wikipedia.org/
(a) The Portable Bernard Shaw By : Stanley Weintraub (1977)
(b) Writers & Critics – Shaw By A. M. Gibbs (1969)
(c) The Oxford Dictionary of Quotations (New Edition) (1992)
(d) The Wicked Wit of Oscar Wilde (1997)
(g) The Great Quotations Compiled By : George Seldes (1967)
(h) BBC DVD Classics “The Devil’s Disciple” – Bernard Shaw’s (120 minutes) (1987)
(i) A Guide to the Plays of Bernard Shaw By : C.B. Purdom (1964)
(j) Major Critical Essays By : Bernard Shaw Penguin Classics (1986)
(k) The Complete Plays of Bernard Shaw, Odhams Press Ltd, London
(l) http://www.youtube.com/
********************
S. Jayabarathan [jayabarat@tnt21.com] (August 1, 2013)
http://jayabarathan.wordpress.
- 1. சாகசச் செயல் வீரன்
- தீவு
- புகழ் பெற்ற ஏழைகள் -18
- ஐயனார் கோயில் குதிரை வீரன்
- மெங்கின் பயணம்
- டௌரி தராத கௌரி கல்யாணம் – 13
- சூறாவளி ( தொடர்ச்சி )
- மருத்துவக் கட்டுரை கல்லீரல் புற்றுநோய்
- இன்ப அதிர்ச்சி
- நீங்காத நினைவுகள் 13
- சதக்கா
- கஃபாவில் கேட்ட துஆ
- போதி மரம் பாகம் 2 – புத்தர் அத்தியாயம் 31
- அசல் துக்ளக் இதுதானோ?
- ‘நான் ரசித்த முன்னுரைகளிலிருந்து…………29 ஞானக்கூத்தன் – ‘கவிதைகளுக்காக’
- புது ரூபாய் நோட்டு
- தாகூரின் கீதப் பாமாலை – 76 கனவுகளில் மிதப்பாய் .. !
- குருக்ஷேத்திரக் குடும்பங்கள் – 21
- குமரி எஸ். நீலகண்டனின் ஆக்ஸ்ட் 15 நாவலுக்கு கலை இலக்கிய மேம்பாட்டு உலகப் பேரவை விருது
- வால்ட் விட்மன் வசனக் கவிதை -35 என்னைப் பற்றிய பாடல் – 28 (Song of Myself) எனது காதலிகள் .. !
- வணக்கம் அநிருத்
- விக்ரமாதித்யன் கவிதைகள் ‘கல் தூங்கும் நேரம்’ தொகுப்பை முன் வைத்து..
- உலகளவில் சீன வானொலி தமிழ்ச் சேவையின் செல்வாக்கு எனும் கருத்தரங்கு
- கவிதைகள்
- வேதாளத்தின் மாணாக்கன் (The Devil’s Disciple) அங்கம் -3 பாகம் -13 மூன்று அங்க நாடகம்
- பிரபஞ்சத்தின் மகத்தான நூறு புதிர்கள் ! மிகப் பெரும் புதிய வால்மீன் உற்பத்தி வளையத் தட்டு ஏற்பாடு கண்டுபிடிப்பு
- வேர் மறந்த தளிர்கள் – 23-24-25